Jak molestowanie w przestrzeni publicznej wpływa na kariery i szanse zawodowe kobiet?
Wyobraź sobie, że codzienna droga do pracy to pole minowe. Że poruszanie się po mieście, dojazd komunikacją, lunch na ławce – to sytuacje niosące potencjalne ryzyko usłyszenia niestosownych komentarzy, zaczepki, dotyku bez zgody. Dla większości kobiet to nie odosobnione historie czy ćwiczenia z wyobraźni – to rzeczywistość. I choć molestowanie w przestrzeni publicznej bywa bagatelizowane jako „niewinne zaczepki”, jego wpływ na rozwój zawodowy, pewność siebie i ścieżkę kariery może być głęboki i długofalowy.
Czym jest molestowanie w przestrzeni publicznej – i dlaczego to nie „błahostka”?
Molestowanie w przestrzeni publicznej to wszelkie formy werbalnego, niewerbalnego i fizycznego zachowania o charakterze seksualnym, niepożądane i niechciane przez odbiorczynię, które mają miejsce w otwartej przestrzeni – w drodze do pracy, na uczelni, w komunikacji miejskiej, sklepie, kinie, parku.
Z badania IPSOS zrealizowanego dla L’Oréal Paris wynika, że:
- 77% kobiet w Polsce doświadczyło molestowania w przestrzeni publicznej,
- aż 84% z nich poczuło ulgę, kiedy ktoś zareagował,
- jednak tylko połowa świadków/świadkiń deklaruje, że zareaguje na molestowanie w przestrzeni publicznej – najczęstszy powód – bo nie wiedzą, jak pomóc.
Wiele osób sądzi, że przemoc zaczyna się od czynów. Tymczasem często zaczyna się… od słów. I to takich, które mają bagatelizować, zmiękczać albo uciszać. Kiedy kobieta mówi, że ktoś ją dotykał bez zgody w autobusie, słyszy: „przesadzasz”. Kiedy zgłasza, że ktoś komentował jej ciało na ulicy czy w pracy – „to tylko komplement”. A kiedy ktoś odważy się zareagować – „teraz to już nic nie wolno powiedzieć”.
To nie są zwykłe słowa. To język, który rani i utrwala przemoc.
To nie tylko chwilowy dyskomfort. To stres, który się kumuluje. I który może mieć realne skutki dla życia zawodowego.
Molestowanie jako bariera w karierze — dane, których nie wolno ignorować
Doświadczenia molestowania mogą prowadzić do:
- obniżonej samooceny i spadku poczucia kompetencji,
- unikania przestrzeni zawodowych (np. dojazdu do biura, wyjazdów służbowych),
- rezygnacji z aktywności, które wiążą się z ekspozycją – jak networking, wystąpienia publiczne, rozwój osobisty.
Kluczowe ustalenia – molestowanie seksualne w pracy:
Molestowanie seksualne w pracy: co trzecia kobieta w UE była molestowana seksualnie w pracy. Młodsze kobiety częściej zgłaszają molestowanie seksualne w miejscu pracy, przy czym zjawiska tego doświadczyły dwie na pięć kobiet.
- Jedna na trzy kobiety w UE-27 (30,8%) doświadczyła w swoim życiu molestowania seksualnego w pracy.
- Wskaźnik molestowania seksualnego w pracy jest wyższy (41,6%) wśród kobiet w najmłodszej grupie wiekowej objętej badaniem (18-29 lat) niż w innych grupach wiekowych.
– W większości przypadków sprawcą molestowania seksualnego był mężczyzna. Wśród kobiet w UE-27 15,8% doświadczyło molestowania seksualnego ze strony współpracownika płci męskiej, 7,4% ze strony szefa lub przełożonego płci męskiej, a 9,3% ze strony innego mężczyzny w kontekście pracy (np. klienta).
Od 74% do 75% kobiet zajmujących stanowiska specjalistyczne lub kierownicze najwyższego szczebla doświadczyło w swoim życiu molestowania seksualnego, przy czym jedna na cztery takie kobiety była molestowana seksualnie w okresie 12 miesięcy poprzedzających badanie (rysunek 6.15). Należy uznać fakt, że kobiety zajmujące stanowiska kierownicze i inne stanowiska w kierownictwie najwyższego szczebla są zagrożone molestowaniem seksualnym. Może to wynikać z różnych czynników, takich jak środowisko pracy i sytuacje zwiększające ryzyko złego traktowania, jak również większa czujność kobiet zajmujących stanowiska w kwestii tego, czym jest molestowanie seksualne. Pracodawcy i inne organizacje muszą dążyć do zwiększenia świadomości oraz podejmować praktyczne inicjatywy w celu stwierdzenia i rozwiązania problemu molestowania seksualnego, którego doświadczają kobiety wykonujące różne zawody i mające różne wykształcenie, zatrudnione w rozmaitych miejscach pracy.
EN: As ascertained in other studies, women with irregular or precarious employment contracts, which are common for many jobs in the services sector, are also more susceptible to sexual harassment. More than half (61 %) of women employed in the services sector have been subjected to sexual harassment at least once in their lifetime. Women in this employment category also show high prevalence in the 12 months before the survey interview (24 %). Women in the agricultural sector have the lowest prevalence of sexual harassment: 31 % since the age of 15 and 12 % in the last year. Women employed as skilled manual workers also show a lower prevalence, with 44 % having experienced sexual harassment in their lifetime and 17 % in the last 12 months.
PL: Jak stwierdzono w innych badaniach, kobiety zatrudnione na podstawie nieregularnych lub prekarnych umów o pracę, które są powszechne w przypadku wielu zawodów w sektorze usług, są również bardziej podatne na molestowanie seksualne.(14) Ponad połowa (61%) kobiet zatrudnionych w sektorze usług doświadcza molestowania seksualnego przynajmniej raz w życiu. Kobiety w tej kategorii zatrudnienia wykazują również wysoką częstość występowania w ciągu 12 miesięcy przed przeprowadzeniem wywiadu (24%). Kobiety w sektorze rolniczym mają najniższy wskaźnik molestowania seksualnego: 31% od 15 roku życia i 12% w ciągu ostatniego roku. Kobiety zatrudnione jako wykwalifikowani pracownicy fizyczni również wykazują niższą częstość występowania molestowania seksualnego: 44% z nich doświadczyło molestowania seksualnego w ciągu swojego życia, a 17% w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
Wycofanie społeczne, utrata zaufania do siebie i otoczenia, poczucie winy – to wszystko przekłada się na decyzje kobiet: o tym, gdzie i czy chcą pracować, jakiej ścieżki zawodowej się podejmą, na ile czują się w niej sprawcze.
Pewność siebie – niewidzialny kapitał na rynku pracy
Pewność siebie to jedna z najczęściej wskazywanych cech, które rekruterzy cenią w kandydatach. Ale jak ją budować, jeśli codziennie kwestionuje się Twoje prawo do przestrzeni, szacunku, bezpieczeństwa?
Molestowanie to element kultury dominacji, która uczy kobiety, że powinny się dostosować, a nie sprzeciwiać. Psycholożki mówią o gaslightingu – podważaniu percepcji i uczuć kobiet. Sociolożki ostrzegają przed normalizacją molestowania, czyli traktowaniem przemocy jako czegoś „zwyczajnego”, „wpisanego w grę płci”.
To właśnie nauka niezabierania głosu i podważania kompetencji rzutuje na pewność siebie kobiet – również w pracy:
- kobiety rzadziej aplikują na stanowiska, jeśli nie spełniają wszystkich wymagań,
- trudniej im promować własne osiągnięcia,
- częściej przyjmują postawę „niewidzialności” – choć nie z wyboru, lecz z mechanizmu obronnego.
Wiele kobiet podejmuje decyzje zawodowe nie w oparciu o ambicję i kompetencje, ale o minimalizowanie ryzyka. Czyli: „Nie pojadę na szkolenie, bo boję się nocnego powrotu”, „Nie pójdę na spotkanie, bo to na obcym terenie”, „Nie odezwę się, bo już raz usłyszałam, że znowu jestem zbyt emocjonalna.”
Rozwiązanie? Edukacja i interwencje, które robią wielką różnicę
Na szczęście istnieją realne, dostępne narzędzia, które mogą pomóc – każdej i każdemu z nas.
Jednym z nich są szkolenia Sprzeciw się molestowaniu w miejscach publicznych, uczące pięciu prostych metod reagowania na molestowanie w przestrzeni publicznej, tzw. metoda 5D.
Szkolenia odbywają się w ramach kampanii Stand Up – Sprzeciw się molestowaniu w miejscach publicznych, prowadzonej przez Fundację Feminoteka wspólnie z marką L’Oreal Paris i organizacją Right To Be, amerykańską organizacją pozarządową specjalizującą się w walce ze wszystkimi formami molestowania.
To międzynarodowa kampania, której celem jest podnoszenie świadomości, czym jest molestowanie seksualne. Jednym z jej elementów jest przekazanie praktycznej wiedzy dla wszystkich chętnych w całej Polsce z prostych metod reagowania na takie sytuacje.
To:
- praktyczna wiedza,
- rzeczywiste przypadki i realistyczne scenariusze
- oraz kompetencje, które wzmacniają i pozwalają skutecznie reagować na molestowanie w miejscach publicznych.
Weź udział w bezpłatnym szkoleniu jeśli:
- chcesz wiedzieć, jak skutecznie reagować na molestowanie bez narażania siebie,
- zależy Ci na pracy w świecie, w którym każdy i każda czuje się bezpiecznie,
- chcesz zadbać o swoje bezpieczeństwo.
Dołącz do bezpłatnego szkolenia online – najbliższy termin już niebawem!
Źródła:
L’Oréal Paris & IPSOS, 2023. Międzynarodowe badanie na temat molestowania seksualnego w miejscach publicznych
Eurostat/FRA/EIGE, 2024. EU gender-based violence survey – Key results (https://fra.europa.eu/en/publication/2024/eu-gender-violence-survey-key-results)
EU FRA, 2014. Violence against women: an EU-wide survey. Main results report (https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/fra-2014-vaw-survey-main-results-apr14_en.pdf)
McDonald, P., 2012. Workplace sexual harassment 30 years on: A review of the literature, International Journal of Management Reviews, Vol. 14, No. 1, pp. 1–17, p. 7.
